Językoznawstwo ma bardzo wiele wspólnego z naukami ścisłymi – różne zasady, wzory odmiany, klasyfikacje. Tak – my, językoznawcy, lubimy sobie porządkować życie. Chociaż język polski rzadko daje się wcisnąć w konkretne ramy.
To nas jednak nie odstrasza. Dzielnie próbujemy. Przenieśliśmy nawet językoznawstwo na politechniki i ma się ono tam całkiem dobrze. Kilka lat temu uczestniczyłam w szkoleniu CLARIN-PL – to takie centrum naukowe przy Politechnice Wrocławskiej, gdzie powstają elektroniczne zasoby językowe i narzędzia do pracy z dużymi zbiorami tekstów w języku polskim. Lingwiści i informatycy pracują tam nad tworzeniem aplikacji badawczych w dziedzinie e-humanities ukierunkowanych na język polski. Największą znaną jest chyba Słowosieć.
Ja natomiast w swojej pracy korektorskiej często korzystam z innego narzędzia: jest nim słownik kolokacji HASK. HASK to baza najczęstszych połączeń wyrazów wygenerowana z Narodowego Korpusu Języka Polskiego. W dużym skrócie – pokazuje łączliwość frazeologiczną wybranych wyrazów. To narzędzie służy m.in. do sprawdzania częstości występowania różnych połączeń, ale ja wykorzystuję ją w inny sposób.
HASK: jak to działa i kiedy z tego korzystam?
Słownik kolokacji HASK przydaje się, kiedy „brakuje nam słowa”, „mamy coś na końcu języka” albo czujemy, że w połączeniu wyrazowym, które napisaliśmy coś jest nie tak. Coś mogłoby być lepiej, ale nie potrafimy zlokalizować usterki.
Przykład. Ostatnio poprawiałam teksty o wyborach. Autor napisał, że ktoś „opuścił prezydenturę”. Alarm – prezydentury się nie opuszcza, ale w takim razie co może z nią zrobić prezydent, jeśli nie kończy się ona sama? Potrzeba czasownika, który łączy się z rzeczownikiem ‘prezydentura’ i będzie wskazywał na to, że prezydent sam z własnej woli przestał nim być.
Wpisuję w wyszukiwarkę wyraz ‘prezydentura’. Klikam „search”.
Portal pyta mnie, który zestaw chcę wyświetlić: rzeczownik w połączeniu z przymiotnikiem, czasownikiem czy z innym rzeczownikiem.
Potrzebuję czasownika, więc klikam na czarną strzałkę w odpowiednim wierszu. Wyskakuje mi 48 połączeń słowa ‘prezydentura’ z czasownikami. Najwięcej kolokacji opisuje sytuacje mające doprowadzić kogoś do urzędu prezydenta lub wiążące się już z samym sprawowaniem tej funkcji.
Interesujące mnie czasowniki związane z odejściem z tego stanowiska są dopiero na miejscu 19. i 22. – ‘rezygnować’ i ‘kończyć’.
Uważaj na niego, kolego!
Uwaga! HASK nie jest narzędziem do sprawdzania poprawności! Jak wspomniałam, bazuje on na korpusie, a korpus zawiera również normę użytkową, teksty niesprawdzane, z błędami.
Przykład. Wpiszcie w wyszukiwarkę wyraz ‘posiadać’ i wyświetlcie jego połączenia z rzeczownikami. Poprawny zestaw – ‘posiadać majątek’ – jest dopiero na 16. miejscu listy. Ani wiedzy, ani uprawnień, ani informacji, ani cech, ani wykształcenia – nie można posiadać. Posiadać można tylko coś wartościowego, ale materialnego.
Wniosek? Jeśli będziecie chcieli skorzystać z HASK-a w taki sposób, jak ja to robię, nigdy nie wierzcie mu na słowo. Dla mnie jest on pomocą (kiedy zawodzi pamięć albo słownik synonimów), ale nigdy wyrocznią. Jeśli szukacie narzędzia, które podpowie wam od razu poprawne połączenia wyrazowe – sprawdźcie „Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy, które się lubią” PWN-u pod redakcją prof. Bańki.
No i jak wam się podoba to fikuśne ustrojstwo?
Leave Your Comments